Soykırımı’ndan mahkum olan ilk sanık;

       İngiliz Yüzbaşı Edward Noel

100.yılında yeni bir ivme kazanarak yükselen ‘Ermeni Soykırımı’ iddialarının parlamentolarla değil ama her dönemde ‘hukuk’ ile başı belada olmuş. 1915 Doğu Anadolu olaylarının  üzerinden 3 yıl geçtikten sonra sözüona ‘suçlu’ ülke olan Osmanlı Devleti’nin başkenti İstanbulu işgal eden Batı ülkeleri orduları tüm belgeler ve sanık ilan edilen yöneticiler ellerinde esir olarak bulunduğu halde kurdukları askeri mahkemeden bile ‘mahkumiyet’ kararı çıkaramadılar. Oysa iddiaların doğru olması halinde sıradan bir karakol komiserinin bile akıl edeceği bir yöntemle gidip ‘yer gösterme’ ile toplu mezarlar açılır ve ‘soykırımı’ gözler önüne serilirdi.

Oysa Ermeni olaylarından üç yıl sonra 1918 yılında, bir başka katliam davası görülüyor sınırlarımızın hemen ötesinde Azerbeycan’da. Ancak katledilen taraf Ermeniler değil. Azeri Müslüman ve Çerkezler. 1918 Nisan ayı içinde Baku’de 12 bin Müslüman’ın üç gün süren bir katliam ile yok edilmeleri,İngiliz Askeri tarihçilerine göre; İngiliz askeri istihbarat subaylarının desteklediği Çarlık ordusu kalıntısı Ermeni Alayları tarafından gerçekleştirildi.20.YY daki ilk soykırımı olayını yaratan bu kitlesel katliamın bir de ‘mahkum’olan sorumlusu var; Kafkasya- Baku bölgesinde İngiliz İstihbarat subayı olan Yüzbaşı Edward Noel. 1918 Nisanında 12 Bin Müslüman Azeri ve Çerkezin katledildiği Baku’den kaçarken İran sınırında yakalanan Yüzbaşı Noel, Baku katliamı sanığı olarak yargılandığı İran mahkemesi tarafından idama mahkum edilir. Baku’da Çarlık ordusu hizmetinde bulunan Ermeni alaylarının kalıntıları ve savaş sırasında Azerbeycan ve Gürcistan’a kaçan Ermenilerden örgütlediği birlikler aracılığıyla gerçekleştirdiği katliam sonrasında suç delilleriyle birlikte İran’da hüküm süren Mirza Kuçuk Han liderliğindeki Jungali devleti yetkilileri tarafından yargılanan Yüzbaşı Edward Noel kendi hatıralarında mahkeme safahatını açık açık anlatır.Anılarında, Baku’daki Ermeni alaylarına Baku’da bulunan tek İngiliz bankasının çekleriyle yaptığı ödemelerin mahkemeye sunulması üzerine ‘kararın idam olacağını biliyordum’ diye yazan Yüzbaşı Noel, aylar süren tutukluluktan İran üzerinden Baku’ya gelen İngiliz Generali Dunsterville’in ordusu tarafından kurtarılır.

    Atatürk’e Suikast düzenleyen Noel 

Anılarında Mirza Küçük Han elindeki hapishaneden ‘kendisinin kaçarak’ kurtulduğunu hikaye eden Yüzbaşı Noel gerçekte, İran’lı bir Müslüman Devletçiği olan Jungali’nin idam cezasından Basra üzerinden İran ve Azerbeycan’a gelen İngiliz ordusu komutanı Dunsterville ile yapılan pazarlıklar sonucu serbest bırakılmıştı. Mondros Mütarekesi sonunda işgal edilen İstanbul’a görevli olduğu Halep’ten gelen Yüzbaşı Noel, Londra’daki üstleri tarafından ‘Kürt Lawrens’i olma heveslisi’ olduğu ve üstüne vazife olmayan işlere bulaştığı için eleştirilmektedir. İstanbul’da Kürt aşiret reisleri ile resmi üniforma ile toplantılar yapan Noel, 19 Nisan 1919 ‘da Mustafa Kemal Paşa’yı tutuklamak ve İstanbul’a göndermek amacıyla tertiplediği ve Ali Galip olayı olarak bilinen bir maceraya atılır. Kürt Bedirhan Aşireti ve Diyarbakırlı Kürt liderlerle birlikte iki Osmanlı valisi ile beraber Atatürk’e ilk suikast girişimini tertipleyen Binbaşı Noel, sonunda selameti Musul’a kaçmakta bulur.

Mahir Tan       LondraPosta-Londra