Türk Aydınlanması Öncülerinden Birini Kaybetti  

Mümtaz Soysal Hocayı kaybettik.  Acımız sonsuzdur.

Mümtaz Soysal çok yönlü bir yurtseverdi.  Türk aydınlanmasının öncülerindendi.

Bilim insanıydı.  Anayasa Profesörüydü.  Ankara Siyasal Bilgiler Fakültesinin  en sevilen hocalarından biriydi. Derslerinde koskoca anfi tıka basa dolardı.

Devrimciydi.  Tam bağımsızlığımızın ödün vermeyem savunucusuydu.  Türkiye’nin ve belki de dünyanın en özgürlükçü, eşitlikçi Anayasası olan 1961 Anayasasının mimarlarından biriydi. Temsilciler Meclisi CHP temsilcisi olarak 1961 yılında Kurucu Meclisde Anayasa Komisyonu üyeliği yaptı.

Yılmaz bir İnsan Hakları savunucusuydu.  Bu yüzden çok bedel ödedi. 12 Mart Muhturasından sonra, okuttuğu Anayasaya  Giriş ders kitabında komünizm propogandası yapmakla suçlandı ve 6 yıl 8 ay ağır hapis ve kamu haklarından ebediyen mahrumiyete mahkum edildi.  Toplam 14.5 ay Mamak Cezaevinde yattı. Cezavindeyken belinden rahatsızlığı olduğu halde soğukta saatlerce buz kırdı.  Sevgi Soysal’la da cezaevinde evlendi.

1974-78 yılları arasında Uluslararası Af Örgütü ikinci başkanlığına Türkiye’den seçilen ilk isim olan Mümtaz Soysal örgüt 1977 yılında Nobel Barış Ödülünü kazanınca geleneksel Nobel Konferansını örgüt adına veren kişi oldu.   UNESCO Uluslararası İnsan Hakları öğretimi ödülünü aldı. Mümtaz Soysal Uluslararası Af Örgütünün Türkiye’den seçilen ilk ve son Genel Sekreteri oldu.

15 Temmuz 1983 günü Paris yakınlarındaki Orly Havaalanı’nın THY bürosu önünde patlayan bir bombanın neden olduğu sekiz kişinin ölümüne ve altmış dolayında kişinin de yaralanmasına yol açan Orly Havalimanı saldırısı’nı gerçekleştirmekten dolayı tutuklanan ASALA mensuplarının yargılandığı davaya Türk mağdurları temsilen müdahil taraf uzman tanık olarak katıldı.

12 Eylül faşist dikta rejimi süresince de inançlarından hiç taviz vermedi, hep doğru bildiklerini savundu. Rüzgar onu siyasetle buluşturdu. Hiçbir zaman pasif bir siyasetçi olmadı. 1991 yılı  seçimlerinde Sosyal Demokrat Halkçı Parti (SHP) listesinden Ankara’dan kontenjan adayı oldu ve TBMM’ye seçildi. TBMM’de Çekiç Güç, OHAL, demokratikleşme, Kıbrıs, özelleştirme gibi konularda hükümet politikalarını eleştirdi. Soysal, özellikle özelleştirme konusundaki yetki yasaları için Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı başvurularla koalisyon ortağı DYP’lilerin tepkisini çekti. Bu başvuruları sonucunda Anayasa Mahkemesi tarihinde ilk kez bir yürütmeyi durdurma kararı verdi. Anayasa Profesörü Soysal, SHP’nin hükümet ortaklığı içindeki pasif tutumuna sürekli tepki gösterdi, “vuruşarak çekilme” yaklaşımıyla Türk siyasi literatürüne geçti. Murat Karayalçın döneminde kısa bir süre için Dışişleri Bakanı olarak görev yaptı. Ancak bir süre sonra bakanlıktan istifa etti.

Daha sonra DSP’ye geçen Soysal 2002 yılında DSP’den ayrıldı ve Bağımsız Türkiye Partisini kurdu.

Kıbrıs’ta toplumlar arası görüşmelerde anayasa danışmanlığı görevini yürüttü,  KKTC’nin efsane Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş’ın uzun yıllar danışmanlığını yaptı. Türkler ile Rumların eşit koşullarda temsil edılmesi için büyük çaba harcadı.

2005 yılında Kıbrıs’ta Annan planı görüşmeleri sırasında İngiltere Türk Dernekleri Federasyonunun davetlisi olarak dönemin CHP Milletvekili Emekli Büyükelçi Onur Öymen ile birlikte Londra’ya gelen Mümtaz Soysal Kıbrıs kökenli Türklerin yoğun olarak yaşadığı Londra’da Annan Planının sakıncalarını anlattı, bizleri aydınlattı,

Mümtaz Soysal Hoca’yı Çarşamba günü sonsuzluğa uğurluyoruz.  Atatürk Aydınlanmasının ikincı neslinin yaşayan en renkli figürüydü. Türk insanını aydınlatmak, eğitmek için bütün yolları denedi. Öğretim üyeliği ile başlayan eğitimcilik hayatı ona haklı olarak hocaların hocası unvanını kazandırıken O, Forum, Akis, Yön Ortam gibi dergilerde, Yeni İstanbul, Ulus, Bariş, Hürriyet, Milliyet ve en son da Cumhuriyet gazetesinde  ‘Açı’ başlığıyla yayınlanan köşe yazılarıyla hepimizin evine misafir oldu ve yorumlarıyla bizleri aydınlattı.  Türkiye’nin ve dünyanın her yerinde sayısız seminer, konferans verdi.  Bilimsel ve siyasi kitaplar yazdi.

Türkiye’de ve dünya da büyük bir iz bırakan bu gerçek yurtsever, insansever aydınlanma devrimcisinin anısı önünde saygıyla eğiliyoruz, Hoca’mızın yolu açık ışığı bol olsun.

Jale Özer

İngiltere Atatürkçü Düşünce Derneği Başkanı